بیماری سالک؛ عوارض تشخیص و درمان

سالک یا لیشمانیاز (Leishmaniasis) یک بیماری انگلی است که بر اثر انگل لیشمانیا (Leishmania) ایجاد می‌شود. بیماری سالک، یکی از بیماری‌های پوستی شناخته‌شده در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری است که توسط انگل لیشمانیا و از طریق نیش پشه خاکی منتقل می‌شود. این بیماری که به‌طور عمده پوست را درگیر می‌کند، می‌تواند عوارض بلندمدتی مانند زخم‌های پوستی ماندگار و تغییرات ظاهری به همراه داشته باشد. شناخت علائم، روش‌های تشخیص، و درمان این بیماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به‌ویژه برای افرادی که در مناطق مستعد زندگی می‌کنند یا به این مناطق سفر می‌نمایند. در این مقاله، به بررسی جامع بیماری سالک، عوارض آن و رویکردهای درمانی مؤثر می‌پردازیم.

انواع سالک

این بیماری در سه نوع طبقه‌بندی می‌شود:

سالک پوستی

• این عارضه شایع‌ترین نوع این بیماری بوده و پوست بدن انسان را درگیر می‌کند.

سالک غشایی

• این نوع، بینی و دهان و دیگر سطوح مخاطی را به همراه پوست بدن درگیر می‌کند.

سالک احشایی

• این نوع، شکل شدیدی از بیماری است. در این نوع، اندام و احشای داخلی بدن به همراه پوست درگیر می‌شوند. به این نوع از بیماری، کالا آزار نیز گفته می‌شود.

علل ابتلا به بیماری سالک

عفونت‌های سالک توسط بیش از ۲۰ نوع انگل لیشمانیا ایجاد می‌شوند. انگل‌ها موجودات میکروسکوپی هستند که در بدن یک جاندار زنده‌ی دیگر (به نام میزبان مانند انسان) زندگی می‌کنند و برای زنده ماندن مواد غذایی موردنیاز خود را از بدن وی به دست می‌آورند. لیشمانیا توسط نیش پشه‌ی خاکی آلوده به انسان یا دیگر جانوران مخصوصاً سگ منتقل می‌شود. پشه‌های خاکی بسیار کوچک بوده و هیچ صدایی تولید نمی‌کنند. در برخی از مواقع ممکن است نیش آنها دردناک باشد؛ ولی در اکثر موارد نیش آ‌نها بدون درد بوده و شخص متوجه آن نمی‌شود. پشه‌های خاکی بیشترین فعالیت را از زمان غروب تا طلوع آفتاب دارند.

علائم سالک پوستی

اصلی‌ترین نشانه‌ی این بیماری زخم‌های پوستی بدون درد هستند. علائم پوستی این بیماری ممکن است تنها یک یا دو هفته پس از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی، بروز کنند؛ اما در مواردی ممکن است، بروز علائم بیماری ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد. در افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند و نشانه‌های پوستی بیماری نیز بروز کرده است، ممکن است بروز علائم اصلی بیماری، بین ۱ تا ۵ سال بعد از بهبود کامل زخم‌های سالک، طول بکشد. این علائم عمدتاً عبارتند از زخم‌هایی در دهان، بینی یا روی لب. سایر علائم عبارتند از:

• گرفتگی بینی یا آبریزش بینی
• خونریزی از بینی (خون دماغ شدن)
• تنگی نفس

انتقال سالک

سالک از طریق نیش پشه‌های آلوده به انگل‌های Leishmania منتقل می‌شود. این انگل‌ها پس از ورود به بدن انسان، در نواحی مختلف پوست یا اندام‌های داخلی تکثیر می‌شوند. علاوه بر نیش پشه‌ها، در برخی موارد انتقال از طریق خون، انتقال جنینی یا استفاده از وسایل آلوده مانند سرنگ‌ها نیز ممکن است. بنابراین، افراد در معرض خطر باید از این انتقال‌ها آگاه باشند.

حشرات ناقل سالک

پشه‌های شن‌خوار (Phlebotomine sandflies) اصلی‌ترین ناقلان بیماری سالک هستند. این حشرات ریز و معمولاً در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری زندگی می‌کنند. نیش پشه‌های شن‌خوار می‌تواند موجب انتقال انگل‌های Leishmania به انسان‌ها شود. این حشرات معمولاً در شب فعال هستند و از خون انسان‌ها و سایر حیوانات تغذیه می‌کنند.

تشخیص بیماری سالک

تشخیص سالک بر اساس سوابق پزشکی فرد و معاینات وی همراه با آزمایش های مخصوص انجام می‌شود. بیمار در معاینه‌ی فیزیکی علائمی از ابتلا به سالک را نشان می‌دهد. ازجمله این علائم می‌توان به بزرگ شدن کبد و طحال اشاره کرد. غده‌های لنفی نیز ممکن است بزرگ شده باشند. وجود زخم‌های پوستی در محل گزش پشه‌ی خاکی و یا مناطق دیگر بدن ممکن است در همه‌ی انواع بیماری به چشم بخورد. بااین‌حال در سالک احشایی بیمار به کم‌خونی، تب، کاهش وزن، کم‌پشت شدن مو و ناراحتی در ناحیه‌ی شکم و غیره نیز مبتلا خواهد بود.

از کجا بفهمیم پشه سالک نیش زده؟

در بیشتر موارد، نیش پشه‌های شن‌خوار علامتی فوری ندارد و تنها پس از گذشت مدتی (گاهی هفته‌ها یا ماه‌ها) علائم پوستی مانند زخم‌های دردناک و قرمز ظاهر می‌شود. اگر فردی در منطقه‌ای با شیوع سالک بوده و زخم‌هایی مشابه با زخم‌های سالک مشاهده کند، احتمالاً نیش پشه‌های ناقل عامل این بیماری است.

موارد در معرض خطر ابتلا به سالک

• این بیماری در کودکان و نوجوانان بیشتر شایع است.
• در بزرگسالان، این بیماری بیشتر در میان زنان شایع است.
• سوءتغذیه و سطح پایین سلامتی فرد نمی‌تواند تأثیری در بروز بیماری سالک و شکل‌گیری زخم‌ها داشته باشد؛ اما این عوامل در چگونگی پیشروی بیماری تأثیر بسیار مهمی‌ دارند.
• افرادی که زخم‌های کوچکی در پاهایشان دارند و با وجود این زخم‌ها، پایشان با آب یا گل‌آلوده در تماس است.

درمان بیماری سالک و جای زخم ناشی از آن

در صورتی که تعداد زخم‌ها کم باشد، از روش درمان موضعی استفاده می‌شود. در این روش ترکیب آنتیموان (سدیم سابگلوکونات یا گلوکانتیم lOOmg/ml) یا مپاکرین هیدروکلراید (۲ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر آب مقطر) در داخل زخم تزریق می‌شود. این تزریقات با وجودی که دردناک هستند، به فاصله سه روز و برای ۶ تا ۸ بار تکرار می‌شود. در برخی موارد که شخص برای بار دوم است که به انگل آلوده می‌شود، ممکن است بیماری او مزمن شود. در این موارد علاوه بر تزریق آنتیموان از آنتی بیوتیک نیز برای درمان و از بین بردن جای سالک استفاده می‌شود.

در صورتی که تعداد زخم‌های سالک بسیار زیاد باشد و احتمال پاسخگویی زخم‌ها به تزریق موضعی، پایین باشد، ماده‌ی تیومالات سدیم با دوز ۲۰ mg IIM به صورت یک روز در میان به بیمار تزریق شود. یکی دیگر از مواد آنتیموان سه ظرفیتی که برای درمان سالک تزریق می‌شود، استیبوفن است که به صورت عضلانی تزریق می‌شود. حدود ۳ تا ۵ میلی‌لیتر از این دارو به صورت یک روز در میان برای برطرف كردن لک صورت ناشی از سالک به بیمار تزریق می‌شود و این تزریقات ۸ تا ۱۰ بار انجام می‌شود.

سدیم آنتیمونی گلوکونات نیز داروی دیگری است که به صورت وریدی و با دوز ۶۰۰ میلی‌گرم در روز و به مدت ۱۰ روز تزریق می‌شود و به خصوص برای درمان زخم‌های متعدد، مفید است. اخیراً مشخص شده که تزریق داروی کتوکونازول با دوز ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم در هر روز برای مدت ۴ تا ۶ هفته نیز می‌تواند نتایج خوبی در درمان سالک به همراه داشته باشد.

تزریق کورتیکواستروئید

برای درمان برخی از زخم‌‌های کلوئید از روش تزریق کورتیکواستروئید استفاده می‌شود. برای کاهش هر گونه تورم (التهاب) در جای زخم و مسطح کردن آن، تزریق‌های کوچک و متعددی در محل جای زخم انجام می‌شود. بسته به نوع جای زخم، ممکن است لازم باشد تزریق تکرار شود. تزریق‌ها معمولاً در سه نوبت، در فواصل چهار تا شش هفته‌ای، انجام می‌شوند تا واکنش بدن نسبت به آنها ارزیابی شود. گاهی اوقات اگر جای زخم در حال بهبودی باشد، درمان برای چندین ماه ادامه

درم ابریژن

با سایش سطح پوست نیز میتوان اسکارهای برآمده، فرورفته یا هیپرپیگمانته را درمان کرد. در این روش بافت، رنگ و عمق اسکارها تغییر داده می شود که این باعث میشود آنها در بافت اطرافشان محو می شوند. در اینجا تکنیک پاکسازی به نوع ضایعه پوستی بستگی دارد. هدف این روش، هم سطح کردن هرگونه پستی و بلندی پوست با بافت اطراف آن است. عمق درم ابریژن به عمق اسکار پوستی بستگی دارد.

ترمیم جای زخم با لیزر

این روش درمانی منجر به حذف سلول های رنگدانه روی پوست قدیمی می شود و در عین حال با نفوذ زیاد به پوست عمیق تر جای زخم ها و چین و چروک های نمایان را کاهش می دهد. در هر جلسه لیزردرمانی 20 تا 25 درصد از سطح پوست مورد هدف قرار می گیرد. تعداد جلسات درمانی توصیه شده بین 3 تا 6 جلسه است و به مشکل پوستی و شدت بیماری بستگی دارد. عموماً جلسات درمانی با فاصله های چهارهفته ای انجام می شوند و نتایج بهینه تقریباً دو تا سه ما پس از درمان نمایان می شوند.

عمل جراحی

گاهی اوقات عمل جراحی می‌تواند ظاهر جای زخم را بهبود بخشد. از این روش می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد:

• تغییر موقعیت جای زخم
• تغییر اندازه و یا شکل جای زخم
• آزاد کردن جای زخم‌های سفت و محکمی که در نزدیکی مفاصل قرار دارند و می‌توانند حرکت مفاصل را محدود کنند

درمان سالک با دارو

درمان بیماری سالک بسته به نوع آن (پوستی، غشایی یا احشایی) متفاوت است. برای درمان سالک پوستی، از داروهایی مانند میلتوفوسین (Miltefosine) و آنتیمونی (Antimony) استفاده می‌شود. در سالک غشایی و احشایی، داروهایی مانند آمفوتریسین B و پارومومایسین تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند به کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کنند.

پیشگیری از ابتلا به سالک

هیچ واکسن یا دارویی برای پیشگیری از سالک وجود ندارد و تنها راه پیشگیری از آن این است که از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی که ناقل این بیماری است، جلوگیری کنید. برای جلوگیری از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• لباس‌هایی بپوشید که تا حد ممکن پوست شما را پوشش دهد. توصیه می‌شود شلوار بلند، بلوز آستین بلند که پایین آن درون شلوار قرار داده شده و جوراب‌های بلند بپوشید.
• هنگامی که در فضای داخلی قرار دارید حتماً از توری در و پنجره و سیستم تهویه‌ی هوا استفاده کنید.
• قبل از سفر کردن به مناطق پر خطر، حتماً پشه‌بند، اسپری حشره‌کش و کرم ضد حشرات تهیه کنید.
• از کرم‌های ضد حشره بر نواحی از پوستتان که باز است بمالید. این کرم را همچنین در لبه‌ی پایینی شلوار و آستین خود بمالید. مؤثرترین کرم‌های ضد حشره، کرم‌های حاوی DEET هستند.
• در فضای بسته بخوابید و درون این فضا را، اسپری حشره‌کش بزنید.
• در طبقات بالایی ساختمان بخوابید. این پشه‌ها نمی‌توانند به خوبی پرواز کنند. در فاصله بین غروب تا طلوع آفتاب در فضاهای باز نروید. این پشه‌ها در این زمان بیشترین فعالیت را دارند.

پیشگیری از سالک با دارو

پیشگیری از بیماری سالک بیشتر به کاهش مواجهه با پشه‌های شن‌خوار مربوط می‌شود. در حالی که هیچ واکسنی برای پیشگیری از سالک وجود ندارد، استفاده از داروهایی مانند میلتوفوسین می‌تواند برای افرادی که در معرض خطر ابتلا هستند، مفید باشد. به علاوه، اقدامات پیشگیرانه مانند استفاده از ضدحشره‌ها و پوشش‌های حفاظتی نیز می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد.

تاثیر درمان‌های خانگی بر سالک

اگرچه درمان‌های خانگی به طور کلی نمی‌توانند جایگزین درمان‌های پزشکی شوند، برخی از مواد طبیعی مانند آلوئه‌ورا، زردچوبه و سرکه سیب ممکن است به تسکین علائم و کاهش التهاب در نواحی آسیب‌دیده کمک کنند. با این حال، این درمان‌ها تنها به عنوان مکمل درمان اصلی و تحت نظر پزشک استفاده می‌شوند و باید مراقب عوارض جانبی احتمالی بود.

عوارض سالک برای پوست

• خونریزی
• بروز سایر عفونت‌ها در بدن به دلیل ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، که می‌تواند بسیارخطرناک باشد.
• بد شکلی (به جا ماندن جای زخم سالک روی پوست)

---

آدرس مطب : سنندج ، خیابان آبیدر ، چهارراه صفری ، مجتمع ژینا ، طبقه سوم
تلفن : 33246361 - 087

درباره این موضوع مطالب بیشتری بخوانید

• عوارض پوستی مادران در بارداری
  تاریخ انتشار : 1399-11-15تاریخ بروز رسانی : 1403-05-29


• انواع کیست چرکی صورت
  تاریخ انتشار : 1400-12-28تاریخ بروز رسانی : 1401-01-05


• وقتی رنگ پوست تغيير ميكند نگران چه چیز باشیم؟
  تاریخ انتشار : 1401-08-21تاریخ بروز رسانی : 1403-02-29


• علت و درمان حساسیت پوستی
  تاریخ انتشار : 1400-12-14تاریخ بروز رسانی : 1400-12-16


• ماکولار آمیلوئیدوز پوستی چیست؟
  تاریخ انتشار : 1400-11-15تاریخ بروز رسانی : 1403-08-30

ایمان خادمی [ 1403-09-25 ]
از کجا بفهمیم پشه سالک نیش زده؟

ناطقی [ 1402-09-09 ]
سلام دکتر یه دختر 4 ساله دارم کنار لب و رو دستش سالک زده دکتر گفت سالک داره و براش آمپول نوشتن آیا بیماریش خوب میشه

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :